Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Teodor Musioł

Teodor Musioł urodził się 1 listopada 1910r. w górniczej rodzinie w Paniówkach (w okolicach Zabrza) jako ósme dziecko Ignacego i Józefy z domu Bothor. W 1917r. Teodor rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Paniówkach.


Teodor Musioł

W jego rodzinnej miejscowości większość mieszkańców mówiła po śląsku i po polsku (ponad 90%), zaś nauka w szkole odbywała się tylko w języku niemieckim. Jak wspomina Musioł: "nauczyciel nie rozumiał nas, my zaś nauczyciela". W maju 1920r. właśnie na tym tle wybuchł strajk uczniowski, w którym uczestniczył także mały Teodor.


Dom przy ulicy Zwycięstwa 5 w Paniówkach,
gdzie mieszkała rodzina Teodora Musioła

Gdy w 1922r. gdy Paniówki zostały przyłączone do II Rzeczpospolitej, kontynuował naukę w szkole powszechnej, którą ukończył w 1925r. Za radą swej nauczy­cielki Heleny Michniewskiej, podjął decyzję kontynuowaniu nauki i wstąpił do Seminarium Nauczycielskiego w Mysłowicach, gdzie uczył się do 1930r. W Mysłowickim Seminarium założył i współredagował ze szkolnym kolegą ""Kuźnica Ducha".


Teodor Musioł na wycieczce z kolegami z Seminarium Nauczycielskiego - 1928r.

Od 1930 do 1937r. pracował jako nauczyciel w Szkole Powszechnej nr 1 w Rydułtowach. Założył tam między innymi Oddział Młodzieży Powstańczej, a także prowadził Młodopowstańczy Uni­wersytet Ludowy. Kontynuował naukę. W 1935 w gimnazjum klasycznym w Mysłowicach uzyskał maturę gimnazjalną. W tym też roku rozpoczął studia wyższe z pedagogiki społecznej pod kierunkiem profesor Heleny Radlińskiej w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. 


Teodor Musioł z uczniami (stoi pośrodku) w Rydułtowach

Był jednym ze współzałożycieli Nadodrzańskiego Okręgu Kół Śpiewaczych, które powstało w 1934r. W tym też roku opublikował na łamach miesięcznika zawodowego "Szkoła Śląska" - artykuł "Nauczyciel w roli badacza". Jego artykuły ukazywały się także w 1935r. Zaś w 1937r. pojawił się jego artykuł "Dziecko włóczęga" w "Ogniskowcu".

W 1933r. ożenił się z Władysławą Mańkową. W tym samym roku na świat przyszła ich córka - Olga.


Władysława Musioł - żona Teodora z córką Olgą

W 1937r. wrócił z Warszawy na Śląsk i został przeniesiony do Lublińca (zamieszkał w domu przy ulicy Powstańców Śląskich 13), gdzie w Inspektoracie Szkolnym objął obowiązki instruktora oświatowego. Pełniąc te funkcję był odpowiedzialny między innymi za działalność na terenie Lublińca - Uniwersytetu Powszechnego (działającego w mieście od 1934r.), a który miał na celu popularyzowanie wiedzy i rozwijanie aktywności kulturalnej uczestników poprzez cykle wykładów i luźne odczyty. Uniwersytet przyczyniał się także do rozwijania w Lublińcu -  czytelnictwa.


Budynek "Strzelnicy", gdzie odbywały się wykłady Uniwersytetu Powszechnego,
którego organizacją w powiecie zajmował się Teodor Musioł

Zachowała się informacja o działalności Uniwersytetu z 1938r. z której dowiadujemy się, że wykłady odbywały się w okresie jesienno - zimowym, wieczorami, dwa razy w tygodniu, w sali "Strzelnicy". W ramach Uniwersytetu poza wykładami z zakresu spraw ogólnych, gospodarczych i polityczno społecznych, uruchomione zostały kursy: języka polskiego, literatury polskiej, historii Śląska, oraz ustawodawstwa pracy, które z kolei odbywały się w Szkole Powszechnej nr 1.

Teodor Musioł pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Zachodniego w Lublińcu. Aktywnie udzielał się w Związku Powstańców Śląskim i Kole Śpiewaczym.

1 września 1939r. pełnił funkcję łącznika - w drużynie łączności 74 gpp. Wraz z pułkiem cofa się pod Częstochowę, potem Złoty Potok. Tam udaje mu się wyrwać z okrążenia. Jest świadkiem śmierci majora Józef Pelca pod Ciepielowem.


Major Józef Pelc - świadkiem jego śmierci pod Ciepielowem był Teodor Musioł,
opisał te ostatnie chwile w swoich wspomnieniach

Następnie dociera do Opola Lubelskiego i Kraśnika, skąd postanawia wrócić do domu rodzinnego w Paniówkach. Po kilku dniach wyjeżdża do Katowic, gdzie rozpoczyna pracę konspiracyjną. W październiku 1939r. zostaje wysłany do Lublińca, by tam tworzyć struktury ruchu oporu. Niestety po wyjściu z dworca lublinieckiego zostaje zaaresztowany i osadzony w lublinieckim więzieniu. Tam przebywa w jednej celi z Jakubem Bazarnikiem (kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 1 w Lublińcu), oraz z Ryszardem Holkiem (inspektorem szkolnym w Lublińcu). W tym samym czasie w więzieniu lublinieckim przebywają także inni nauczyciele lublinieccy: Józef Galon i Alfred Piechota (oboje zginą zamordowani przez Niemców). Z pobytu w lublinieckim więzieniu zachowały się listy Teodora Musioła pisane do rodziny.

 
List Teodora Musioła z lublinieckiego więzienia z 1940r., koperta z 1939r

Następnie wiosną 1940r. zostaje przewieziony do  więzienia  w  Opolu, gdzie wyrokiem sądu został uznany winnym -  zdrady stanu i został skazany na dożywocie. 28 czerwca 1940r. osadzono go w obozie koncentracyjnym w Dachau, z którego wyszedł na wolność 21 maja 1945r. Podczas długiego pobytu w nim brał udział w obozowym ruchu oporu, organizując działalność kulturalną oraz uczestniczył w pracy tajnej radiostacji.


Numer obozowy w Dachau - Teodora Musioła

Po powrocie do kraju pracował jako podinspektor szkolny w Gliwicach, a potem w Rybniku. W 1948r. objął stanowisko naczelnika wydziału ogólnego Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach, a następnie jego kierownika. Przyczynił się do powołania WSP w Katowicach.


Teodor Musioł

W lipcu 1950r. Teodor Musioł został skierowany do organizacji Wydziału Oświaty Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, którego został kierownikiem. Staraniem Musioła uruchomiono Wyższą Szkołę Pedagogiczną. W maju 1955 r. z inicjatywy pracowników WSP zostało utworzone Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego wiceprezesem, a następnie i prezesem został Teodor Musioł. Musioł był założycielem i redaktorem "Kwartalnika Opolskiego". W latach 1959 - 1962 pełnił funkcję wicedyrektora, a od 1963 do 1964 dyrektora Instytutu Śląskiego w Opolu. W 1969r. powołano go na stanowisko docenta w opolskiej WSP, gdzie został kierownikiem Katedry Pedagogiki. W 1973r. został pierwszym dyrektorem w nowo powołanym Instytucie Pedagogiki, którą to funkcję pełnił do przejścia na emeryturę w 1978r.


Władysława i Teodor Musioł

W 1951r. ukończył studia wyższe, w 1960r. doktoryzował się, a w 1965r. habilitował. W 1971r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1976 - zwyczajnego. W jego dorobku naukowym znalazło się ponad 140 pozycji dotyczących w większości organizacji i dziejów szkolnictwa na Śląsku w okresie między i powojennym, ze szczególnym uwzględnieniem Opolszczyzny.


Profesor Teodor Musioł

Tworzył także prace związane z martyrologią Polaków podczas II wojny światowej. Na szczególną uwagę zasługuje monografia obozu koncentracyjnego w Dachau.

Teodor Musioł zmarł w wieku 85 lat - 4 marca 1995r. i został pochowany na cmentarzu komunalnym w Półwsi (Opole).

Na podstawie:
Przegląd Historyczno-Oświatowy 2015 nr 1-2
Index - pismo Uniwersytetu Opolskiego, grudzień 2001
Listy z Dachau - Teodor Musioł, 1984r.
Ogniskowiec 1937r,
Szkoła Śląska 1934, 1935