Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Mapy Śląska cz.II

Lubliniec na starych mapach Śląska część II

Autor: Piotr Serafin

Pierwsze wydanie mapy Śląska z 1561 roku doczekało się kolejnych wydań, a także licznych przeróbek. Opracowana przez Martina Helwigadziwna” dla nas mapa, bo zorientowana na południe, jeszcze długo służyła jako wzór i główne źródło informacji dla kolejnych kartografów. Na poniższym zdjęciu taka wersja wydana we Wrocławiu w 1685 roku, czyli 124 lata po swym pierwowzorze.


Jedna z wersji mapy Helwiga wydana w 1685 r. we Wrocławiu.

Ciekawostką jest natomiast to, że w 1571 roku mapa Helwiga ale zorientowana już na północ i nieco zmodyfikowana, pojawiła się w atlasie Abrahama Orteliusa, który wydał pierwszy usystematyzowany zbiór map całego znanego wówczas świata.


Przeorientowana mapa Helwiga umieszczona
w atlasie świata Abrahama Orteliusa wydanym w 1571 roku

Dopiero około 1636 roku została wydana w Amsterdamie mapa Śląska, która zawierała istotny progres, a jej autorem był Jonas Scultetus ze Szprotawy na Dolnym Śląsku. Tą ważną zmianą było przede wszystkim wprowadzenie siatki kartograficznej. Zaznaczono też na niej oprócz granic państw, granice poszczególnych księstw śląskich. Lubliniec znajduje się wtedy w zachodniej części Ducatus Opoliensis, czyli Księstwa Opolskiego. Z łatwością można też odnaleźć sąsiednie miejscowości: Olesno (Rosenberg), Kielcza (Kolischen ), Jemielnica (Chmelnitz ), Strzelce Opolskie (Gros Strelitz), Toszek (Toste), Pyskowice (Peiskretscham), Bytom (Beuten) i wiele innych. W niektórych następnych wydaniach mapy, były ona kolorowana.


Mapa Jonasa Scultetusa z 1636 r.

Jednak dopiero po ponad stu latach, w 1752 roku na zlecenie cesarza Karola VI Habsburga powstało dzieło, które do dnia dzisiejszego zasługuje na uznanie. Jego twórcą był austriacki porucznik i kartograf Johann Wolfgang Wieland, a swoją pracę rozpoczął w styczniu 1723 roku i prowadził przez 13 lat. Przypłacił to utratą zdrowia, a w konsekwencji zmarł w 1736 roku.


Austriacka mapa Wolfganga Wielanda wydana w 1752 roku.

Jego dzieło dokończył porucznik Matthaüs von Schubarth, który poprawił i przeredagował szkice swojego poprzednika oraz zweryfikował większość dokonanych przez niego pomiarów. Prace w terenie jednak również zakończył przedwcześnie z powodu Wojen Śląskich. Ten zbiór map zdecydowanie przewyższał osiągnięcia wszystkich poprzednich kartografów. Składa się z 16 szczegółowych map księstw śląskich oraz czterech map ogólnych Dolnego i Górnego Śląska. Atlas Silesiae id Ducatus Silesiae został wydany w Norymberdze. Tej mapie warto się już bardziej przyjrzeć, bo jest na tyle dokładna, że można z niej odczytać sporo szczegółów dotyczących miasta i jego najbliższej okolicy. Dlatego więcej o niej w następnej części.


Mapa Wielanda, zbliżenie na okolice Lublińca.

Na podstawie:
https://e-dolnyslask.info/
https://podroze.onet.pl/ciekawe/pierwszy-nowozytny-atlas-swiata-wydano-450-lat-temu-jak-przedstawiono-polske/mhwp3r
https://polskagorom.pl/mapa-slaska-martina-helwiga/
https://www.enowiny.pl/artykul,11919,mapa-porucznika-wielanda.html
https://eloblog.pl/mapa-slaska-czech-i-moraw-z-1680-roku/
https://mapy.mzk.cz/