Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Pomnik na Placu Golasia

Po wytyczeniu i utwardzeniu dróg: 11 listopada i Sobieskiego, u ich zbiegu powstał niewielki plac. Przed wojną stał tutaj pomnik, zbudowany w 1923r., a poświęcony żołnierzom 74 PP, którzy zginęli w walkach w latach 1918-1920. We wrześniu 1939r., kiedy do Lublińca wkroczyli Niemcy, pomnik ten został zniszczony.

pomnik74gpp2018yhtgtgt

Po II wojnie światowej, na tym samym placu wzniesiono nowy pomnik. Wykonany został z betonu w kształcie prostopadłościanu na planie kwadratu. Na jego froncie umieszczono wykonany z brązu krzyż Virtuti Militari oraz napis "Pamięci Poległych o Polskość Ziemi Śląskiej". Wydaje się, że w zamierzeniu pomysłodawców pomnika -  miał on być miejscem pamięci żołnierzy 74 gpp, powstańców śląskich i wszystkich tych, którzy polegli w walce z Niemcami w okresie II wojny światowej.

Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonano -11 września 1960r. Na uroczystość przybyli: posłanka Magdalena Dubielowa, Piotr Mazelon, gen. brygady WP Andrzej Freń, Józef Sabok i Władysław Zupok. W odsłonięciu uczestniczyli mieszkańcy miasta, weterani powstań śląskich oraz delegacje zakładów pracy, które to wraz z Prezydium Powiatowej Rady Narodowej go sfinansowały.


Szkic pana Krzysztofa Graja z 1961r.

W 1961r. z okazji 40 rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego - plac, na którym w 1960r. postawiono nowy pomnik - nazwano imieniem Paweł Golaś. Komendanta powiatowego z okresu III Powstania Śląskiego w 1921r, odznaczonego przez marszałka Piłsudskiego Krzyżem Srebrnym (V klasy) Orderu „Virtuti Militari”, posła na Sejm Śląski, założyciela i prezesa kombatanckiego Związku Powstańców Śląskich w Lublińcu. Aresztowanego i rozstrzelanego przez hitlerowców w 1940r. w Olsztynie pod Częstochową.

golas2019yhyhy
Paweł Golaś, siedzi drugi od lewej w mundurze Związku Powstańców Śląskich

Pod pomnikiem w następnych latach odbywały się capstrzyki, oraz apele harcerskie i podsumowania alertów.
12alert2017rtpomnik2
12alert2017rtpomnik23


Niestety, w latach 80, 90 a także później, harcerze przy pomniku pojawiali się bardzo rzadko lub wcale. 1 września 1982r. przy zbiegu ulic Grunwaldzkiej z Placem Pawła Golasia, w 60-rocznicę wkroczenia 74 Pułku Piechoty do Lublińca, odsłonięto obelisk z tablicą informującą, że uchwałą Miejskiej Rady Narodowej, dla upamiętnienia bohaterskiej walki żołnierzy w kampanii wrześniowej, nadano ulicy wiodącej od Placu Golasia do parku nazwę 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty.

12tablicagolasia2017rty6
tablicagolasia2017rty62
Zdjęcia lata 80-te

Gdy w 1983r. na cmentarzu wojskowym odsłonięto nowy pomnik "Żołnierza Polskiego i Powstańców Śląskich" - o pomniku na Placu Golasia właściwie zapomniano na wiele lat.

12pomnikpowst2017tyu
Pomnik, lata 80-te

W czerwcu 2017r. w 95 rocznicę wkroczenia wojska polskiego do Lublińca, harcerze Hufca ZHP Lubliniec, wraz z grupą rekonstrukcyjną ze Stowarzyszenia Historycznego Reduta Częstochowa przypominali o tym ważnym dla historii miasta wydarzeniu, wręczając na lublinieckim rynku mieszkańcom ulotki oraz specjalne okolicznościowe odznaki, przygotowane przez Przystanek Historia Centrum Edukacyjne IPN w Katowicach im. Henryka Sławika. Zapalili także znicz pamięci, przy pomniku na Placu Golasia - na nowo przywracając go do zbiorowej pamięci.

ponikznicz2017rty672

Harcerze z rekonstruktorami oddali także hołd żołnierzom 74 GPP.

ponikznicz2017rty67

W tym czasie narodził się też pomysł, by pomnik przy Placu Pawła Golasia, ponownie stał się miejscem pamięci, które będzie przypominać nie tylko o tym, którzy "Polegli za Polskość Śląska", ale także o żołnierzach 74 GPP, oraz harcerzach Hufca Lubliniec, którzy zginęli w czasie II wojny światowej.

Pierwszy krok ku temu został wykonany. 7 grudnia 2017r. z inicjatywy Komisji Historycznej Hufca Lubliniec, oraz dzięki Urzędowi Miejskiemu w Lublińcu i katowickiemu oddziałowi IPN-u, na pomniku została przymocowana i osłonięta, tablica poświęcona żołnierzom 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty w 95-rocznicę ich wkroczenia do Lublińca (równocześnie obelisk przy zbiegu ulic 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty i ulicy Grunwaldzkiej został rozebrany).

tablicaposwiecenie2017ty

Tablicę poświęcił ks. ppłk Robert Krzysztofiak z Parafii Wojskowej bł. Piotra Jerzego Frassati.

tablicaposwiecenie2017ty23c

W uroczystości uczestniczyły władze miasta, pan Jan Kwaśniewicz z pionu Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, liczna reprezentacja harcerzy i harcerek naszego Hufca wraz z komendantką druhną Iwoną Legencką, przedstawiciele Jednostki Wojskowej, Straży Pożarnej oraz Policji, a także licznie zgromadzeni mieszkańcy Lublińca.

tablicaposwiecenie2017ty234

Uroczystość odsłonięcia tablicy poprowadził druh Piotr Widera.

tablicaposwiecenie2017ty23caa

12 maja 2018r. podczas II edycji Harcerskiej Nocy Muzeów harcerze i harcerki naszego Hufca przemaszerowali pod tablicę upamiętniającej żołnierzy 74 GPP na Placu Golasia, gdzie odbył się apel pamięci. Harcerze złożyli wiązankę i zapalili znicz, tym samym oddając hołd poległym.

pomniknocmuzeow2018

Pan Adam Kurus odczytał apel wspomnieniowy, zaś Komendant Hufca ZHP Lubliniec – hm. Mariusz Maciów – przypomniał o trwającej akcji „Bohater” oraz o niezwykle ważnym wydarzeniu, które odbędzie się dokładnie w tym samym miejscu, 31 sierpnia br., a będzie nim będzie nadanie Hufcowi Lubliniec imienia 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty.

pomniknocmuzeow20183

Wszystkich uczestników apelu pożegnała „Cisza” zagrana przez pana Tomasza Onyska oraz harcerska iskierka.

pomniknocmuzeow20182

24 czerwca 2018r. w rocznicę wkroczenia 74 pułku piechoty do Lublińca, pod tablicą na Placu Golasia, nasi instruktorzy wraz z panem Adamem Kurusem zapalili znicz pamięci. Pamiętamy!

rocznicawkroczeniapulku1

31 sierpnia 2018r. na pomniku na Placu Golasia została odsłonięta druga tablica. Tym razem poświęcona 15 harcerzom i harcerkom Hufca ZHP Lubliniec, którzy zginęli w latach 1939-1945. Wśród upamiętnionych znaleźli się: Jan Psiuk, Józef Kowol, Franciszek Motak, Jan Bernard Handy, Jerzy Żak, Konrad Mańka, Henryk Pawłowski, ks. Czesław Bartosz, Maria Krzyżowska, Stanisław Cwołek, Władysław Planetorz, Jerzy Pawliński, Krystyna Kubalska, Leopold Hałaczek, Emeryk Cieślar. Tablicę ufundował katowicki oddział IPN na wniosek Komisji Historycznej Hufca ZHP Lubliniec im. druhny Krystyny Rożniewskiej, przy wsparciu magistratu miasta Lublińca. 

tablicaharcere2017yhyssss2

Odsłonięcie tablicy, było jednym z elementów obchodów przez Hufiec Lubliniec 95-rocznicy istnienia harcerstwa na ziemi lublinieckiej, oraz nadania Hufcowi imienia 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty.
tablicaharcere2017yhyssss234a
Tablicę odsłonili: burmistrz miasta Lublińca - pan Edward Maniura, przedstawiciel pionu upamiętnienia walk i męczeństwa IPN w Katowicach - pan Jan Kwaśniewicz, przewodniczący Komisji Historycznej Hufca Lubliniec - druh pwd Bartłomiej Zbączyniak.
tablicaharcere2017yhyssss2345
Tablicę poświęcił druh ksiądz Filip Pastejka - Kapelan Chorągwi Krakowskiej
tablicaharcere2017yhyssss23476
W uroczystości poza harcerzami, harcerkami, zuchami i instruktorami Hufca ZHP Lubliniec uczestniczyli m.in.: poseł Andrzej Gawron, burmistrz Lublińca Edward Maniura, burmistrz Olesna Sylwester Lewicki (wręczono mu laskę skautową), dh. hm. Anna Nowosad – naczelniczka ZHP i hm. Anna Peterko – komendantka Chorągwi Śląskiej ZHP, przedstawiciele IPN, lokalnych władz i stowarzyszeń.
tablicaharcere2017yhyssss2345aa
Wartę honorową przy pomniku pełnili - rekonstruktorzy z Stowarzyszenia Historycznego "Reduta Częstochowa".

tablicaharcere2017yhyssss234
Tak to wydarzenie relacjonowała TVP3
tablicaharcere2017yhyssss2345aa45
Odsłonięciu tablicy towarzyszyła wystawa prezentująca biogramy upamiętnionych harcerzy i harcerek, która odbyła się w Muzeum Edyty Stein w Lublińcu,
 
tablicaharcere2017yhyssss23476a
a także broszura wydana przy wsparciu Powiatu Lublinieckiego - "Losy harcerzy i harcerek Hufca ZHP Lubliniec w latach 1939-1945" opracowana przez druha Bartłomieja Zbączyniaka i druhnę Katarzynę Myrcik (korekta).
tablicaharcere2017yhyssss23476a23

23 kwietnia 2019r. z okazji Święta Patrona Harcerzy i Skautów Świętego Jerzego - członkowie komendy Hufca Lubliniec druh hm. Mariusz Maciów, oraz druhna pwd Olga Spychała, wraz z harcerkami z Olesna złożyli wiązankę kwiatów i zapalili znicz pamięci dla wszystkich tych harcerzy i harcerek naszego Hufca, którzy odeszli na wieczną wartę.

dziejerzego2019a12345a2
23 kwietnia 2019r.- Święto Świętego Jerzego

Ze względu na przypadającą 3 maja rocznicę wybuchu III Powstania Ślaskiego, oraz z okazji ustanowienia rok 2019 -  Rokiem Powstań Śląskich, harcerki Hufca Lubliniec zapaliły znicz pamięci przy pomniku poświęconym Powstańcom Śląskim na Placu Golasia.

wosp2019a2awaw
Plac Pawła Golasia - 2019r.

O pomniku na Placu Golasia - harcerze i harcerki Hufca Lubliniec pamiętaj, podczas ważniejszych wydarzeń patriotycznych.

tablica1zdjecie2021a2
Uroczystości Uchwalenia Konstytucji 3 Maja -  2021r.

tablica1zdjecie2021a
Rocznica wkroczenia 74 gpp do Lublińca - czerwiec 2021r.

2 sierpnia 2021r. na Placu Golasia - odbyła się uroczystość odsłonięcia - trzeciej z kolei tablicy na Pomniku. Tym razem była to tablica poświęcona Powstaniom Śląskim, a podarowana - miastu Lubliniec przez prezydenta Andrzeja Dudę.

tablica3duda20212
Tablica poświęcona Powstańcom Śląskim

W uroczystościach uczestniczyli harcerze i harcerki naszego Hufca wraz z komendantem - druhem hm. Mariuszem Maciów, a także kapelanem Hufca księdzem majorem Przemysławem Turem.

tablicaduda12021
tablicaduda12021a
tablicaduda12021a3
Uroczystości odsłonięcia tablicy na Placu Golasia - 2 sierpnia 2021r.

W 2020r. powstał pomysł Rewitalizacja Pomnika poprzez montaż kopii orła z pomnika poświęconego 74 GPP zburzonego przez Niemców oraz wykonanie tablicy z nazwiskami żołnierzy 74 GPP odznaczonych Orderu Virtuti Militari. Miejsce na Placu Golasia miało się także stać - lokum dla przeniesionego i odrestaurowanego schronu czołowego z września 1939r. który wówczas umiejscowiony był przy cegielni Wiita (dzisiaj leży przewrócony przy bocznicy kolejowej). Zgłoszono ten pomysł do budżetu obywatelskiego - niestety nie udało się zebrać odpowiedniej liczny głosów.

W 2021r. powstał kolejny pomysł by zarówno remont, jak i przeniesieni schronu oraz dodatkowo oświetlenie placu i zamontowanie tablicy informacyjnej wykonało miasto - a motywacją do realizacji miał być Jubileusz 750 lecia miasta Lublińca. W marcu 2022r. na placu pojawił się maszt i pomalowany na złoty kolor został napis.


Odnowione litery i maszt - 23 marca 2022r

Opracowane na podstawie:
"Spacerem przez Lubliniec" - Jan Fikus, senior
Archiwum Hufca Lubliniec
Ziemia Lubliniecka nr 1/2017, "Tablice pamiątkowe Ziemi Lublinieckiej" - Sebastian Ziółek
Gazeta Lubliniecka 1961r.
Gwarek, 1960, R. 4, Nr 37

Zdjęcia:
Archiwum Hufca Lubliniec
Zdjęcia prywatne - Czesława Włuka
Archiwum prywatne - Adam Kurus
Julian Werner
Ziemia Lubliniecka nr 1/2017, "Tablice pamiątkowe Ziemi Lublinieckiej" - Sebastian Ziółek
Zasoby Biblioteki Śląskiej w Katowicach