Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Pod koniec XVIII wieku (1780r.) w Mochali (Mochała/Mochalla) został otwarty zakład hutniczy, należący do właścicieli Wierzbia. W 1845r. kupiec żydowski Louis Epstein (który był w Lublińcu właścicielem hotelu "Zum Prinz von Preussen", a także kamienicy w Tarnowskich Górach, która do XVI wieku mieścił się ratusz miejski) założył w Mochalli  - wytwórnię łyżek blaszanych. Prawdopodobnie Epstein stał się także właścicielem zakładu hutniczego.

W 1862r. jego łyżeczki pokryte cyną - zostały nagrodzone medalem na Międzynarodowej Wystawie w Londynie. Po śmierci Louisa fabrykę prowadził jego syn Joseph Epstein (kierował fabryką z Wrocławia, gdzie rodzina się przeprowadziła). Zakład zatrudniał około 60 pracowników.

Pod koniec XIX wieku firmę zakupiła pochodząca z Turyngii - Metallwarenfabrik H. A. Erbe AG Schmalkalden i od tego czasu Fabryka działała jako jej oddział - produkując sztućce, łyżki, szufle czy metalowe przybory kuchenne, aż do 1910r.

Ulotka reklamowa Fabryki Sztućców H.A Erbe oddział w Mochali

Następnie budynki zakupiła gliwicka Oberschlesische Eisenindustrie A.G. für Bergbau und Hüttenbetrieb, która prowadziła tutaj zakład hutniczy i fabrykę pasów transmisyjnych.

W 1923r. całość nabył Bank Przemysłowców i rozpoczął przystosowywanie budynków na potrzeby mającej w tym miejscu powstać Fabryki Skór.

W listopadzie 1924r. oficjalnie otwarto Górnośląską Garbarnię i Fabrykę Pasów Transmisyjnych S.A., Została ona wyposażona w nowoczesny jak na owe czasy sprzęt. Zakład poza pasami - wyrabiał także różne rodzaje skór (np. na podeszwy, skóry galanteryjne czy na rynek rymarski). Powstała z inicjatywy Baltazara Szaflika - dyrektora Banku Przemysłowców, zaś jej dyrektorem został inż. Adolf Kobyliński (kolejnym był Ludwik Gronowski, a następnym Mieczysław Gerlach). Wartość fabryki wyceniono na 1,5 mln złotych.

W 1925r. w Katowicach otwarto sklep - hurtownię, która zajmowała się sprzedażą skór produkowanych w Mochali.

Zakład garbował skóry przy użyciu czystych garbników roślinnych  - głównie dębowych i świerkowych (proces trwał około 3 miesięcy). Odbiorcami skór z Mochali były: Ministerstwo d/s Wojska Polskiego, Koleje Państwowe, czy Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia. W zakładzie zatrudniano około 100 ludzi, którzy mieszkali w wybudowanej specjalnie dla nich fabrycznych domach. Na ich potrzeby powstała czytelnia, świetlica czy urządzenia sportowe.

Przez wiele lat udawało się Fabryce konkurować z podobnymi zakładami z całej Polski i nie tylko, jednak cenę najczęściej za to płacili pracownicy, którzy byli nisko wynagradzani.

Wnętrze Fabryki w Mochali - okres międzywojenny

Fabryka pracowała także w okresie okupacji pod szyldem "Oberschlesische Leder und Treibriemenfabrik "Mochalla" AG. Po zakończeniu działań wojennych, Zakład w Mochali stał się drugim w powiecie miejsce pod względem zatrudnienia. W 1947r. dawał miejsce pracy prawie 130 członkom załogi. 

W 1950r. Fabryka została znacjonalizowana i przejęta przez państwo. W 1959 roku na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu Lekkiego powołano Łódzkie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Skogar”, w ich skład weszły między innymi Mochalskie Zakłady Garbarskie.

W latach 80-tych Garbarnia przeszła modernizację, zaś na początku lat 90-tych zmieniła model produkcji. Wtedy też przeszła w prywatne ręce i na wskutek nieprzemyślanych działań właściciela zaczęła przynosić straty. W połowie lat 90-tych majątek wyprzedano a kilka lat później Zakład zamknięto. Od tego momentu budynki niszczały. Organizowano tutaj tzw. urbexy, czyli wyprawy do miejsc opuszczonych czy gry w paintabala.

Pozostałości po Fabryce w Mochali

Na podstawie:
https://www.kruszce.tg.net.pl
Schlesien. Eine Landeskunde für das deutsche Volk. 2. Teil, Landschaften und Siedlungen. Heft 1, Oberschlesien
Robotnik Śląski, 1928, R. 1, Nr. 36
Polonia, 1924, R. 1, nr 47
Polska Zachodnia, 1931, R. 6, nr 297
Katolik Codzienny, 1923, R. 26, Nr. 245
Strzelec : organ Związku Strzeleckiego. R.15, 1935, nr 11
Katowicki Dziennik Wojewódzki, 1950, nr 17
https://www.fabrykiprl.pl/fabryki/skogar/
Trybuna Robotnicza, 1967, nr 302
Portal - Meandry Historii
https://desolate.zone/