Dawne dzieje lublinieckich szpitali.
Autor postu: Piotr Serafin
Już od 1404 roku obok kościoła św. Krzyża stał budynek nazywany szpitalem. Jego fundatorem był Mikołaj Werber z Namysłowa. Był to jednak bardziej przytułek, w którym schronienie mogły znaleźć osoby, które mogły liczyć tylko na pomoc ofiarodawców, których hojność pozwalała im jakoś egzystować.
Szpital przy kościele św. Krzyża. Pierwotnie drewniany, stał w tutaj od 1404
W takiej formie dotrwał do czasów II wojny światowej, a rolę darczyńców z czasem przejął magistrat miasta Lublińca. Działalność przytułku koordynowała Rada Szpitala składająca się z miejscowego proboszcza, lekarza oraz przedstawicieli rzemiosła i handlu.
Okres międzywojenny. Przytułek nazywany szpitalem to pierwszy budynek z lewej.
W dwudziestoleciu międzywojennym Radę stanowili: burmistrz Feliks Orlicki, proboszcz ks. Józef Dwucet, Gertruda Przewłoka, Tomasz Garoński oraz dr Emil Cyran, dyrektor Szpitala Psychiatrycznego. W marcu 1937 roku w przytułku przebywało 8 podopiecznych: 6 kobiet i 2 mężczyzn. Natomiast jak podaje Jan Fikus, taki szpital w dzisiejszym rozumieniu tego słowa, znajdował się na ul. Topfer Markt 39 (obecnie to ul. Kilińskiego 12).
Na żółto zaznaczyłem przytułek, przy kościele św. Krzyża. Na niebiesko miejsce, w którym kilkadziesiąt metrów dalej i kilkadziesiąt lat wcześniej znajdował się szpital przy ulicy Topfer Markt (Garncarskiej). Plan miasta z roku 1852.
W zasadzie nic o nim nie wiadomo, włącznie z tym, w jakich latach funkcjonował i czy był tym pierwszym. Wspominają o nim jedynie pośrednie źródła informacji. Drewniany budynek lazaretu stał już w roku 1785, o czym świadczy zapis w księdze wieczystej z 21 sierpnia tego roku. Drugą informacją zapisaną w księdze pogrzebów kościoła parafialnego jest to, że 18 września 1807 roku, zmarł w nim na gorączkę gnilną 24-letni dobosz armii francuskiej Louis Constant Josef Delecaille.
Zdjęcie poglądowe.
Znane są również nazwiska lublinieckich lekarzy powiatowych, piastujących to stanowisko jeszcze wcześniej. Byli to Friderico Christiano Kaltschmidt (przed 1749 r.), Christian Friedrich Zimermann (1756 r.), a później dr Jakub Aaron Hermson (1782 r.). Natomiast pierwszym szpitalem w Lublińcu, o którym wiemy już stosunkowo dużo, znajdował się na Przedmieściu Tarnogórskim.
Szpital na Przedmieściu Tarnogórskim
Drewniane budynki lazaretu, stały na wysokości skrzyżowania dzisiejszej ulicy Stalmacha z ulicą Żwirki i Wigury, po jego wschodniej stronie. Wspomina o nim gazeta „Lublinitzer Kreisblatt” już w 1845 roku. Jednak dopiero z dodatku do tej gazety, opublikowanym w dniu 02.06.1849, w którym znalazł się „Satuten für das Kreis-Krankenhaus zu Lublinitz” (Statut Szpitala Powiatowego w Lublińcu), dowiadujemy się kilku szczegółów na temat wyglądu i zasad jego funkcjonowania.
Fragment statutu Szpitala Powiatowego w Lublińcu. Lublinitzer Kreisblatt 1849 r.
Zatem zbudowany był z bali drewnianych, kryty gontami i zawierał pięć pomieszczeń ogrzewanych, z których cztery stanowiły sale chorych, a piąte zajmował dozorca szpitala z żoną. Na posesji znajdowały się również trzy pomieszczenia gospodarcze. W jednym z nich przechowywano pościel, bieliznę i inne rzeczy pierwszej potrzeby, niezbędne do funkcjonowania szpitala, w drugim znajdował się skład opału i narzędzi, a w trzecim kostnica. Szpital, może nie był samowystarczalny, ale posiadał podwórze ze studnią i niewielkim ogrodem warzywnym oraz kilkoma chlewikami.
Mniej więcej w tym miejscu ok. 150 lat temu znajdowały się drewniane zabudowania Szpitala Powiatowego w Lublińcu
Jednocześnie mogło tu znaleźć opiekę 15 chorych. O ich przyjęciu do szpitala decydował lekarz. Na szpitalne łóżko nie mogli liczyć: nieuleczalnie chorzy, cierpiący na choroby zakaźne, więźniowie i żołnierze w służbie czynnej. Znamy kilka nazwisk lekarzy pracujących w tym miejscu: dr Edward Fritsch, dr Rosenthal, dr Samosch oraz dr Henryk Friedländer, który nieco później został pierwszym ordynatorem nowego szpitala ufundowanego przez braci Selten.
Szpital ufundowany przez Isona i Bernharda Selten. Działalność rozpoczął w 1882 roku.
Bezpośrednią opieką nad chorymi mężczyznami zajmował się dozorca, będący jednocześnie pielęgniarzem, zaś kobietami jego małżonka. Oprócz tego do ich obowiązków należały również wszelkie inne prace gospodarcze, konieczne w codziennym funkcjonowaniu szpitala, czyli sprzątanie, pranie, przygotowanie opału na zimę, palenie w piecach itp. W 1845 roku na stanowisko pielęgniarza został powołany człowiek o nazwisku Hermann. Wszelkie niedociągnięcia i uchybienia, jakich mogli się ewentualnie dopuścić, były oceniane przez nadzorującego ich lekarza, a w razie potrzeby, problemy miały być przez niego zgłaszane do specjalnej komisji, odpowiedzialnej za wszystkie sprawy związane z działalnością szpitala. Komisja składała się z pięciu członków, a w jej skład stale i niejako „z urzędu” wchodził Starosta oraz Lekarz Powiatowy. W 1881 roku na dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej została oddana do użytku nowa lecznica (dzisiejszy Szpital Powiatowy). Stary drewniany budynek lazaretu na ul. Stalmacha próbowano wydzierżawić bądź sprzedać, ale ostatecznie został rozebrany około 1882 roku i dziś nie ma już po nim najmniejszego śladu.
Ogłoszenie zamieszczone 15 marca 1883 roku w Lublinitzer Kreisblatt. Oferta dzierżawy budynków starego szpitala.
Opracowanie oraz zdjęcia na podstawie:
„Spacerem przez Lubliniec” Jan Fikus, senior
„Lubliniec, z dziejów miasta na Górnym Śląsku” Jan Fikus, senior
„Lubliniec, 750 lat historii miasta i mieszkańców” – O. Kniejski, M. Żymierski, S. Ziółek, M. Berbesz
Ziemia lubliniecka 1/2020 Sebastian Ziółek
„Lublinitzer Kreisblatt”
https://www.sbc.org.pl
https://www.szpitallubliniec.pl/
FotoPolska