Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Autor tekstu: Georg Thomas Janus

Witomy wos przociele naszyj godki, dzisiej zdziebko ze szkaradnyj, szpetnyj, strony ze zatku placu wele pota, tuos-z ło Haźlu przidzie mi sam godać Jo wjym tyn tymat szpetny, za fajnie niy wonio pra, sztinkruje, capi padali co niy kierzi, ponoć jedzie hoby ze gulika, rynsztoka pra, no ale bez HAZIEL - a niy dało przod sam na tyj ziymje rady. Dyć łod zawdy na pjyknym Ślonsku stawjali Haźle na placu, furt ze zatku, trocha tsza bouło do niego tyrać, we holcokach, szkurbołach, harbolach, a zaś we familokach pomjyndzy sztokoma na połpjyntsze bouł Haźlik aji tys na placu. Heisl, bedeutet sowohl „Haus“ als auch „Toilette“. Haziel jest pochodzenia austryjackiego i znaczy domek jak i toaleta. Fonetyczne brzmienie...hajzl. Toć wjym, wjerza paskudny tymat, no ale kożdy kejś do haźla musi pra, a dyć niyśmycie z tego mojego łosprawjanio na blank poważnie brać. Wjycie jako take haźle wyglondały? Roztomajcie, murowane, ze drzewa. Jedno wom powjym, fantazyjo niyzno granic. Toć za bajtla mjołech okazyjo, kupa Haźli połodwjydzać, zys do galot żodyn niy lubi na dzistać pra, a jo wcale, tuos-z wom sam nałosprawjom, egal kaj jo downo na ślońsku do haźla wlos zowdy bouł łon cysty, wypucowany na glanc. Tuos tyn Haziel do nos Ślonzokow bouł niykej medykacyjom, medytacyjnym trefpunktym, rozworzanio problyma kierego niyma „na tronie” bych pedzioł, abo pauza łod roboty. Opa bako se faja, a fest ćmi, a bajtle kurzyli cygaryty po kryjomu. A a co niykiery śe intelektualnie doszkoloł cytoł gazyta, cajtung, panorama itp. A joch downo cytoł „Horyzonty techniki”. Dzwjyrza łod haźla dowały śe rozmajcie zaszperować, zaryglować. Mjoły hok, abo skobel, abo rygel, niyros konsek kety, abo hoka. We Haźlu se dychna pado ubakany Ecik do Francka na szychcie. Dycko kożdy haźiel mjoł taki srogi kukloch, we formie herca abo karo szło śnego kukać na plac.. A dzisiej momy pjerońske luksusy, sra...e we porcelanie pado Francek .. A baba mi koze śe zicnonć, przi pultańiu cobych dechy niyłośprycowoł pulokym.. A jo zu wi zu ze wjyrchu po leku, po rańcie ciongym leja coby heje niy buoło wjycie.. Yjno żodnymu niy godejcie, bo moja śe dowjy i byda mjoł przedzistane. Pozdrowjom, a hofcie śe zdrowo.. Pyrsk

Witomy wos przociele naszyj godki. Dziśiej połosprawjomy se ło SZPYNDLIK-u pol. szpilka. Jakech jus buł do kumuniji zdycka przirychtowany, poleku my musieli śe za ancugym, szakytym do mje łoglondać. Toch ze Mamom na Gory (Tarnowskie Góry) pojechoł cugym”woźnickym” prowdziwom, echtom,, dampfmaszynom. Wom padom byłech rychtich uradowany, naszo woźnicko arizona.. Doś wartko znodli my aji drap kupjyli my tyn ancug we śklepje przi guwnyj szosie na Gorach, no ale ńypasowoł na moja rzić. Tsza buło do szwocki podreptać. Mama przi tymu śe dała nowy klajd uszyć, a moje galoty musieli my dać skrocić, tous-z ta szfocka kozała mi te galoty łoblyc, i na stołek wlyś. Sfaltowała te nogawice trocha do gory, szpyndlikoma te faltki chyćyła, śe sam pocychowała co kciała. Za tydziyń my wszyjsko łodebrali, a moje galoty buły jus-z na bize wybiglowane i pasowały do mojych cornych halbkow (lakierków) wypucowanych na glanc. co śe szkloły choby psu ja..ca. Acha mi śe sam zdycka spomniało isz SZPYNDLIKOSZ to tys-z pjerońsko szporobliwy hamster, cowiek i drobjazgowy pjeron. Pozdrowjom wos roztomili a hofcie mi śe sam zdrowo.

Witomy przocieli naszyj godki, połosprawjomy se dziej ło GISKANIE - pol. podlewaczka abo konefka. We łostatnich pisunkach, szrajbunkach, zapomniołech wom łopisać skońśe łone przikludziyły, wzione. Tuos-z łod teroski łobjecuja wom, byda to zowdy robjył, pojakymu śe godało GISKANA - dyć przeca wjycie my ślonzoki som słowjańsko-germańsko nacyjo. Giskana - Giesskanne po niem. Tyn ftory abo kiery mo łogrodek tuos-z wjy bez GISKANY ńyporadzi wjela napochać. Przod te GISKANY boły cynkowe ze rondowatym, łokrongłym hynklym i maluśkym ala z-sibym, bych lepi pedzioł kapa ze dziurkoma, mjała łona swoj plac na szpicy tuleji kany, szło ja symować a wedle potszeby, kejńykej łodsztopować, wypucować, tyn śzlam co śe tam zbjyroł, joch za bajtla rod Omje we łogrodku, zagrodku pomogoł. Symje boł dobry pomaginier. My mjeli na łonach we placu kokotek, śniego my woda brali. Niykej Oma padała synek weś gichńi sam wody do Kiskany rajn, bydymy flance podlywać. Joch muśioł po ta woda konsek, kawołek tyrać, a potn Omje as-z furt do łogrotka kany przitachać, przitascyć. Te Giskany jus-z pruzne zdycka swoja woga miały, a na folowane wodom jesce barzi, tous-z lotom po ta woda hań a nazot. Omje chćiołech śe przichlybić naros mi śe gyry we mojych sandalach poszmotlały, pomotlały. Ich pjerzinie ujechoł choby szpotlok na maraśe, ńydojżech śe łobalył toch śe jesce rypypnoł pjerońsko fest we źebro tom djoseckom kanom ło tyn pjeroński hynkel, ach kolana tys-z podropoł same szramy i boloki, kciołech beceć noalech merknoł. Oma ta kraksa widzi, ich szczimoł tyn boul, dopjyro przi kokotku płacki puściyłech, kaj mje jus-z żodyn ńydojżoł, prubowołech grać harciola ńychciołech pokozać Omje boroka, mamlasa. I wjerza mi śe udało, bo Oma udowała choby śe nic ńy stało, a mje zdycka boły blank gupjo i trocha gańba zech szpotlawy.. Ja toć przeca echśte chopy ńybec-zom yino gośno ryc-zom pra. Kożdo flanca aji kwiotek pyto śe, kaj je GISKANA? Kaj je kokotek? Cwerk usłyszoł te wajanie wartko pedzioł to GISKANIE. Kana gzuje do kokotka, pado lyj mi rajń, gichni wody, gichej rajn do środka. Flancki, kwjotki łobsychajom a jo lubja być GISKANOM. Popodlywom, pogisuja kozde ziele uraduja...

Witomy wos przociele naszyj godki. Dzisiej przirychtowołech wom ło blank du..nym, srogym, wjelgachnym gorze... KASTROL. Przod u moji Omy Gryjty w doma na Łonach we staryj chałpje brali my, a we tym srogym gorze KASTROLU warzyli bety, przebocka - pościel we skrobju ze kartofli, kej śe ńy myla, ich śe ńy chahnoł ze tom skrobjom, ale wjym że dycko na skrobjo woniało, tuos przeca zblamować śe sam ńykca, w tyncos byłech malućki gizd , wjerza mjołech pjyńć lot abo byłechl szejś rokow stary. Zaworzali my tys-z w tym łonym zowdy kraułze z deklym, weki ze szpangom, na kompoty ze marmeladom. Oma robjyła dobry apfelmus - ala dzym ze jabek, mirabelek, modrych śliwek, czyńśni, na zima do maszkycyńo. A kożdo sobota hajcowało śe naprowdy fest we żeleźnioku, i kachloku, żeleźniok stoł we izbje a kachlok stoł wele kuchnie, łone łoba as hucały, łod wynglo a miały rychtich cug, coby woda we KASTROLU do kompanio gorko gynug boła, mocie wjedzieć we cynkowyj wańie jedyn po drugym we tyj jednakyj wodzie wszyjske bajtle śe tonkały, kompały. Potym na deka do izby kole żeleźnioka, rzicie grzoć. Przyndy hajcowało śe wonglym wszyndy pra.

Pozdrowjomy wos przociele naszyj godki. Ftory abo kiery pamjynto PITWOK - niesamowicie tępy nóż. Pado mi kejś oma Gryjta łoskrobej prosza synek a łobjer drap funt kartofli 1/2 kg, bo bych kciała ciapkapusty naważic, tuos łotwjyrom szuflotka ze bywyja sznupja, szukom noża szpicatego, toch w końcu jedyn wymacoł, bjera go i zacołech te kartofle chehłać tym pitwokym inacyj ńyszło. Padom - Oma suchejcie ńy mocie inkszego noża, tym pjerońskym pitwokym za wjela ńy łobjera. A Oma - Wjycie, zys weś brusek je na wjyrchu byfyja, naskraju, nabruś se go, a dyć prowda, mocie recht. Nabruśyłech Pitwoka, aśe potn szkloł choby psu jajca, tuos łobjyrom te kartofle ze srogym szfungym, po poru minutach zech śe we tego noj rubszego palca ćiachnoł. Oma, Oma! Wołom - mocie pfloster? Boch sie ciachnol. Ny ale ci binda zrobja mom gaza, zabinduja ci ta rana. Synek tyś sam napochoł, wszyjsko zapyprane na cerwono, choby sam wjepszka zaszlachtowali. Weś łostow srogiego pachoła na pjyńć minut, tuos ći yino bajzlu narobi...pra

NUDELKULA wałek do ciasta. U nos oma kulała ciasto, tajg na nudle, kożdziutko niydziela my mjeli nudelzupa ze kokota na łobjod, taki buljon ze swojskymi. Nudloma mocie wjedzieć luksus. Ta Nudelkula ńykiere baby używały na wyćwika, mjała łona moc pjerońsko, ńyjedna stropjono, a znerwowano baba co ńymjała rady na chachora, nachuśtała po ćmoku, nadzistanymu chopu po puklu, za chacharzynie śe, i szlajanie po knajpach. Idzie pedzieć naszo slonsko nudelkula zowdy bola ze srogym reszpektym traktowano. Miala honorowy plac we byfyjach i szuflotkach, bezto Nudelkula je ćichom ślońskom legyndom, ńy do zdarcio pra.

WARZYCHA to przeca drewniano łycha, do mjyszanio zupy ńiykej mjyszo śe i rube krupy. A zaś za bajtla frechofne pyskate dziecka mogły dostać warzychom lyjty, tuos take naprowdy rojbry ńyusuchane nachytały hibow łod mutry, abo omy po rzici as śe ze galot kopciyło.

Pozdrowjomy wos pszociele. Tuos teroski połosprawjomy se ło Durszlag-u, Durślag-u. Boł to tysz ala zib, sib, yino emaljowany, ze blachy wylepany, wyglondoł choby srogo kelnia do zupy ze dziurkoma i podugowatym gryfym. Naszo kochano mamulka ńykej blank zrana a zdycka poćmoku, przitachała łod jarzynioka, cołki nec fol bych pedzioł, grincojgu, jarzyny: markwjo, radiski, uberiby, sznitlaułchu, seleri, itd. na zupa. Kej ta zupa jus uwrała i boła uważono, tuos wartko drapła se handlangra, hylfera. Zowdy capła jednego śnos bajtli coby fest chyćiył i tszimoł za tyn gryf łod durślagu nad ślywym a waszbekym abo aułsgusym. Naszo śprytno muter mjała ku tymu grajfka, w pora minut, rukicuki przecedziyła ta gorko zupa. Zakwilka te jarzyny co łostały na durślagu, pokrojoła na malućke konski we fyrfelki, kostki, uwarzyła ze śtyry jajca, łotwarła kraułzka majonezu i zrychtowała dobry szałot:) Ale my mjeli tys-z blang srogi, srogszy, wjeli, wjelgachny durszlag, durślag gigantus. Ten boł na ekstra okazyje np: szlachtowanie wjepszka, świniobicie, no ale to inkszo inkszoś pra...

Zib - to takie sito, używało się go do przesiewu mąki. Dawno temu mąka była z resztkami; ze rozmajtymi malućkymi chrobokami. Tsza było te chroboki łod monki łodkludzić, tuos tsza boło przez ten zib przesioć cołko monka. Ten zib boł we łokrongłyj romce ło blank wysokym rancie drewnianym. Były też takie małe ziby – do kochcynio, pjycynio taki łon miała eszcze moja oma we byfyju. Oma go brała kiej kciała posypać kreple cukerpudrym. My fest lubjeli te kreple - zowdy po szkole, po połedniu szli my do omy na kreple pomaszkycić.