Pamiątkowa lipa 1923r.
W połowie kwietnia 1923r. starosta lubliniecki pan Kazimierz Niegolewski zaproponował, by pierwsze obchody Uchwalenia Konstytucji 3 Maja, po objęciu przez niego urzędu, odbyły się odpowiednio godnie. Tak też się stało.
3 maja 1923r. o godzinie 9.00 na dziedzińcu Szkoły Powszechnej zebrali się uczniowie, mieszkańcy Lublińca oraz członkowie towarzystw działających na terenie miasta. Następnie pan Jakub Bazarnik - kierownik szkoły powszechnej wygłosił okoliczną mowę, po której nastąpiły śpiewy i deklamacje uczniów.
Zdjęcie z uroczystości 3 Maja przy pamiątkowej lipie z 1928r.
Kolejnym punktem obchodów było zasadzenie przed szkołą pamiątkowej lipy drobnolistnej. Nim to jednak nastąpiło pani Krywieńczykowa – ówczesna nauczycielka szkoły przeczytała specjalnie sporządzony na tę okazję protokół, który następnie podpisali: powiatowy inspektor szkolny - pan Konrad Świerczek, kierownik szkoły - pan Jakub Bazarnik, grono pedagogiczne szkoły, reprezentanci towarzystw i obywatele Lublińca. Podpisany protokół zamknięto w specjalnej urnie i włożono do wykopanego w ziemi dołu, w którym następnie zasadzono drzewko. Zachował się odpis protokołu:
"Działo się 3 maja 1923r. na dziedzińcu szkoły powszechnej w Lublińcu, w dniu pierwszego obchodu rocznicy Konstytucji 3 Maja na wolnym Górnym Śląsku.
List do przyszłych pokoleń
"... Polsko
Kto Ciebie chciał, ten wierzył,
Ten bowiem tylko lud upada w cienie,
Który sam sobie nie dochował wiary,
Temu kto stracił sztandaru widzenie,
na nic sztandary!
Mocnym i wiernym duchom ja przywodzę
w wolności drodze"
(Maria Konopnicka)
Dziś obchodzimy po raz pierwszy święto narodowe tu na wolnym Górnym Śląsku. Ten dzień jest dla nas hymnem życia i radości. Sięgając w przeszłość, oddajemy cześć i podziękowanie przodkom naszym, szukamy spójni duchowej. Naród polski był przywalony głazem przemocy, jadowity rak zwątpienia toczył i toczy jego moc duchową. Aby w dniu tej rocznicy w najsmutniejsze dusze wpadł złoty promień nadziei.
Konstytucja - uchwalona w dniu 3 Maja 1791 - była dowodem, że Polska żyć chce i będzie, że ma prawo do bytu i istnieć musi. Jesteśmy dziś świadkami zmartwychwstałej Polski. W poczuciu tej historycznej prawdy zebraliśmy się przed szkołą powszechną, my dzieci polskie w liczbie 800, grono nauczycielskie tej szkoły, rodzice i obywatelstwo, reprezentanci urzędów polskich, świeckich i duchownych w Lublińcu, aby zapoczątkować obchód dnia dzisiejszego i stwierdzić, że jesteśmy znowu gospodarzami tej polskiej ziemi, aby wyrazić cześć, tym którzy Polskę w męce niewoli przechowali w sercu i czynie ofiarnym, tym co ją jako sztandar wznieśli w świtaniu wolności, tym co za wskrzeszenie jej padli. Na pamiątkę tego dnia sadzimy dziś tu przed szkołą lipę pamiątkową i składamy na grobach powstańców wieniec/od dzieci szkolnych i grona nauczycielskiego/."
Pamiątkowa lipa przed budynkiem szkolnym w 1936r
Na tym zakończyły się uroczystości przed szkołą. Wszyscy zgromadzeni przemaszerowali pod "Strzelnicę", gdzie odbyła się msza polowa.
Budynek Strzelnicy rok 1917
Stamtąd pochód przeszedł na rynek, gdzie swoje przemówienie wygłosił burmistrz pan Feliks Orlicki. Na cmentarzu wojskowym oddano hołd żołnierzom i powstańcom, a słowo do zebranych wygłosił pan Kazimierz Niegolewski. Odśpiewano także "Rotę".
Dalsze uroczystości odbywały się w Parku Grunwaldzkim, gdzie koncert dla zgromadzonej publiczności zagrała orkiestra wojskowa. Zaś o godzinie 20.30 w "Strzelnicy" odbył się odczyt pana Konrada Markitona - kierownika lublinieckiego Progimnazjum oraz wieczornica.
Kierownik Jakub Bazarnik i grupa dziewcząt przy pamiątkowej lipie
podczas Dnia Szkoły Polskiej w 1925r
Na uroczystościach nie mogło zabraknąć lublinieckich harcerzy, którzy od września 1922r. działali w I Męskiej Drużynie Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki. Honorową wartę przy zasadzonym drzewku trzymał między innymi Konrad Mańka.
Konrad Mańka - po lewej stronie
trzyma wartę honorową przy pamiątkowej lipie
Każdego roku, aż do wybuchu II wojny światowej - dziatwa szkolna wraz z nauczycielami świętowała obchody Uchwalenia Konstytucji 3 Maja - właśnie na podwórzu przed szkołą, a rokrocznie wartę honorową przed lipą - zaciągali lublinieccy harcerze.
Dzień Szkoły Polskiej - przed pamiątkową lipą w 1925r
wartę honorową przy drzewku pełnią
po lewej stronie - druh Mędlewski, po prawej druh Gajek
Pod pamiątkową lipą - wiele pokoleń harcerskich - składało przyrzeczenie harcerskie, odbywały się zbiórki czy zloty.
Przyrzeczenie harcerskie - pod pamiątkową lipą
okres przedwojenny
W lutym 1991r. nadano lipie status pomnika przyrody. Na początku XX wieku o lipie napisał Jan Fikus - dzięki któremu przywrócił pamięci historię drzewa.
Jan Fikus pod pamiątkową lipą
W 2003r. z okazji 80 rocznicy zasadzenia lipy odbyły się tutaj uroczystości, w których uczestniczyła młodzież szkolna, a także ówczesny burmistrz miasta Lublińca - pan Józef Kazik. Wśród zaproszonych gości był Gerhard Mańka, który w okresie II RP - zaciągał wartę honorową w tym miejscu. Wydano wówczas pamiątkowy folder. Na obwodzie rzutu korony lipy wkopano niską palisadę, zaś wokół umieszczono chodnik.
Pamiątkowa lipa -rok 2017
Pamiątkowa lipa przed szkołą - czasy powojenne
W październiku 2016r. staraniem Bartłomieja Zbączyniaka i Kazimierza Bromera - lipa stała się jednym z punktów opracowanej wówczas przez obu harcerzy - Harcerskiej Odznaki Turystycznej - śladami harcerzy Hufca ZHP Lubliniec 1923-1945r.
Druhowie Kazimierz Bromer i Bartek Zbączyniak - twórcy odznaki H.O.T
przybliżając jej historię wszystkim tym, którzy tą odznakę zdobywają (do dnia dzisiejszego marzec 2023 - jest ich ponad 400).
Zuchy i harcerze z Droniowic pod lubliniecką lipą,
podczas zdobywania odznaki H.O.T
Według danych z 2019r. obwód lipy wynosił wówczas 325 cm. 100 lat temu świętowano przyłączenie Lublińca do II Rzeczpospolitej, od tego czasu wiele się zmieniło. Odeszli ludzie, którzy drzewko sadzili i harcerze, którzy wartę zaciągali. W jej cieniu w czasie II wojny światowej odpoczywali niemieccy oficerowie. Po wojnie władze PRL-u zakazały obchodzenia święta Uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a gdy obchody w 1990r. wróciły, zapomniano, że to właśnie pod lipą, je w Lublińcu obchodzono i przeniesiono główne uroczystości na cmentarz wojskowy. Kilkanaście lat później zamknięto szkołę, przed którą lipa rośnie, a następnie zamknięto furtkę, którą można było wejść na plac szkolny. Co czekaj ją w kolejnych latach? Najstarsze lipy w Polsce mają ponad 500 lat - więc życzymy jej by w zdrowiu dożyła kolejnych 100-tek:)
W 1923r. z inicjatywy kierownika szkoły powszechnej w Lubecku pana Walczaka na tzw. rynku w Lubecku także zasadzono pamiątkową lipę. Jednak drzewko nie miało tyle szczęścia co te w Lublińcu. Nieznani sprawcy wyrywali i niszczyli je trzykrotnie - jak donosiła Gazeta Polska Zachodnia z 1936r. W tymże roku postanowiono posadzić ją po raz czwarty. Nie znalazłem informacji czy lipa się zachowała...
Na podstawie:
Kronika szkoły powszechnej w Lublińcu
Archiwum Hufca ZHP Lubliniec
Gazeta Polska Zachodnia nr 120 z 1936r.
Aleksander Żukowski - Sławne Drzewa Województwa Śląskiego
Zdjęcia:
Kronika szkoły powszechnej w Lublińcu
Archiwum Hufca ZHP Lubliniec
Aleksander Żukowski - Sławne Drzewa Województwa Śląskiego