Profesor Friedrich Maximilian Uhle
Profesor Friedrich Maximilian Uhle
Autor: Piotr Serafin
Maximilian Uhle (1856-1944)
Friedrich Maximilian Uhle Lorenz, bo tak brzmi jego pełne nazwisko urodził się 25 marca 1856 r. w Dreźnie w Niemczech w rodzinie Friedricha Ernsta Uhle i Anny Kunigunde Lorenz. W wieku 13 lat rozpoczął naukę w niezwykle prestiżowej do dziś, saksońskiej szkole „Koniglich Siichsische Fiirsten-und Landesschule” w Meissen (Miśni).
Koniglich Siichsische Fiirsten-und Landesschule w Meissen
W 1875 r. po jej ukończeniu rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Lipsku, gdzie pięć lat później uzyskał doktorat z językoznawstwa. Rok później rozpoczął pracę w Królewskim Muzeum Zoologii, Antropologii i Archeologii w Dreźnie, gdzie pozostał przez siedem lat. W tym samym okresie opublikowano pierwsze prace opisowe na temat wykopalisk w andyjskim regionie Peru. Jedna z nich zatytułowana „Necropolis of Ancon in Peru” autorstwa Wilhelma Reiss i Alphonsa Stübel, wpłynęła na dalszą karierę Maxa Uhle.
"Necropolis of Ancon in Peru" - Wilhelm Reiss, Alphons Stübel
W 1888r. postanowił poświęcić się antropologii andyjskiej. Realizując swoje marzenia przeniósł się do Muzeum w Berlinie, gdzie w tym samym roku dyrektorem został jeden z autorów wspomnianej wcześniej publikacji Wilhelm Reiss. Tam Uhle zaczął wydawać swoje własne prace w których potrafił połączyć swoją nową pasję z językoznawstwem. Wreszcie w 1892 roku, otrzymał możliwość udania się do Ameryki Południowej w celu przeprowadzenia prac na miejscu.
Celem tej pierwszej podróży były Argentyna i Boliwia. Jednak jego największym zainteresowaniem w tych krajach nie były szczątki archeologiczne ale ludność, ich zwyczaje i język. W 1895 r. Max Uhle rozpoczął pracę w amerykańskim instytucie na University of Pennsylvania. W 1896r. Ponownie wyjechał, tym razem do Peru, gdzie uczestniczył w wykopaliskach w Ancón i Pachacamac.
„Gotowy na wyprawę archeologiczną”.
Karykatura narysowana przez Cornelio Crespo Toral (Ekwador, 1856-1904).
Uhle zanotował na kartce: „by Cornelio Crespo, Cuenca
(to ja, podobno zabawny cudzoziemiec, karykatura)”.
W 1897r. w Filadelfii poznał Charlotte Dorothee Grosse, która była odpowiedzialna za tłumaczenia jego opracowań z języka niemieckiego na angielski. W 1903r. jego praca badawcza została doceniona. Otrzymał tytułu profesora archeologii peruwiańskiej, a 10 czerwca tego samego roku Max Uhle i Charlotte Grosse pobrali się.
Profesor Uhle podczas wykopalisk prowadzonych w 1926 roku.
Jego pasją stało się Peru oraz Chile, którym poświęcił wiele lat swojego życia, prowadząc badania w terenie oraz kierując tamtejszymi największymi placówkami uniwersyteckimi. W 1919 roku zmarła jego żona Charlotte Uhle. Po jej śmierci profesor pracował jeszcze w Ekwadorze. W 1933r. wrócił do Niemiec, gdzie żył z emerytury oferowanej przez rząd niemiecki oraz z pracy naukowej w Instytucie Iberoamerykańskim i na Uniwersytecie Berlińskim.
W 1939 roku po raz ostatni wyjechał do swojego ukochanego Peru, gdzie uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Amerykanistyki, który odbył się w Limie. Jednak kiedy kraj ten zadeklarował poparcie dla aliantów, Uhle pomimo swoich zasług spotkał los podobny do innych Niemców przebywających w tym kraju i został deportowany. Ostatnie dwa lata życia profesora Maxa Uhle jest najmniej znane. Najprawdopodobniej w czerwcu 1942r. powrócił do rodzinnego Drezna w którym zamieszkał.
Jeden z pomników upamiętniających prof. Maxa Uhle.
Znajduje się w Muzeum Pumapungo w Ekwadorze
Profesor Uhle miał już wtedy 86 lat i wymagał stałej opieki. Z pomocą przyszedł mu Instytut Iberoamerykański, który znalazł dla niego ośrodek w którym pod troskliwą opieką personelu miał spędzić resztę życia. Do domu opieki „Helenen-Stift” w niewielkim Bad Carlsruhe na Śląsku trafił 2 kwietnia 1943r. Dzisiejsza nazwa tej miejscowości to Pokój, a położona jest ok. 30 km na północ od Opola. W tamtejszym ośrodku przebywał nieco ponad rok.
Dom opieki „Helenen-Stift” w Bad Carlsruhe
(dzisiaj Szpital Reumatologiczno-Rehabilitacyjny w miejscowości Pokój).
8 kwietnia 1944 roku jego stan już nie pozwalał na dalsze przebywanie w ośrodku księżnej Heleny, wobec czego został przewieziony do Szpitala Psychiatrycznego w Lublińcu. Zmarł miesiąc później 11 maja i został pochowany na terenie przyszpitalnego cmentarza. W jednej z niemieckich gazet „Mährifch Schlesische Landeszeitung” w dniu 20 maja 1944 ukazała się krótka wzmianka informująca o tym smutnym wydarzeniu.
Według mojej wiedzy jego szczątki nigdy nie zostały ekshumowane. Niestety dzisiaj jedynym śladem na cmentarzu w Lublińcu jest metalowa tabliczka, która obecnie wisi na drewnianym krzyżu. Prawdopodobnie jest to druga wersja takiej pamiątki i nie pochodzi z nagrobka profesora.
Pamiątkowa tabliczka
Wcześniej wisiała tam podobna, jednak nieco inna. W artykule doktora Michała Janusza w Ziemi Lublinieckiej można przeczytać, że została ufundowana na pamiątkę Prof. Maxa Uhle w 1966 roku (pierwsza informacja o tym znajduje się w art. tego samego autora w Dzienniku Zachodnim już nr. 149/1988r).
Pierwsza tabliczka fot. Ziemia Lubliniecka
Wielu ekspertów uważa Uhle za ojca archeologii naukowej w Peru. Co prawda kilka jego wniosków zostało obalonych w późniejszych badaniach, między innymi przez archeologa Julio Cesara Tello ale należy pamiętać, że był pionierem, który sam zaczynał praktycznie od „białej kartki”.
Julio Cesar Tello podczas studiów na Harvardzie
Postać Maximiliana Uhle jest w Polsce praktycznie nieznana, w rodzinnych Niemczech nieco zapomniana ale pamięć o nim wciąż żyje w krajach Ameryki Południowej w których znajdują się liczne pamiątki związane z profesorem oraz nadal pojawiają się nowe artykuły i opracowania.
Jeden z obelisków upamiętniających prof. Maxa Uhle. Znajduje się w Pachacamac, Lima, Peru
„W badaniach amerykanistycznych pierwszą rzeczą, którą trzeba było zrobić, było wprowadzenie idei czasu, aby ludzie przyznali, że typy mogą się zmieniać z czasem”.
Max Uhle, 15 maja 1923 r.
Na podstawie:
https://www.lifeder.com/max-uhle/
https://pl.thpanorama.com/articles/historia/max-uhle-biografa-y-aportes-a-la-historia.html
https://www.buscabiografias.com/biografia/verDetalle/10912/Max%20Uhle
https://pueblosoriginarios.com/biografias/uhle.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Julio_C%C3%A9sar_Tello
https://www.zvab.com/
https://fotopolska.eu/
https://www.penn.museum/blog/museum/happy-159th-birthday-max-uhle
https://es-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Museo_Pumapungo
Ziemia Lubliniecka magazyn nr.1/2017 – Michał Janusz